ระบบขับถ่ายของเสียมีอะไรบ้าง?

 เมื่อร่างกายเกิดกระบวนการเผาผลาญพลังงาน ร่างกายมีเกิดของเสียส่วนเกินขึ้น กลไลของร่างกายจะขับของเสียเหล่านั้น ผ่านระบบ การขับถ่ายของเสีย ในรูปต่างๆ

ระบบขับถ่ายของเสีย เป็นระบบที่ร่างกายขับถ่ายของเสียออกจากระบบต่างๆ ในร่างกาย โดยขับของเสียออกในหลายรูปแบบ ได้แก่ ของเสียในรูปก๊าซ คือ ลมหายใจออก ของเหลว คือ เหงื่อและปัสสาวะ ของเสียในรูปของแข็ง คือ อุจจาระ

ระบบขับถ่าย ทำหน้าที่กำจัดของเสียที่เกิดจากเมตาบอลิซึมของเซลล์ออกไปจากร่างกาย และช่วยควบคุมปริมาณของน้ำในร่างกายให้สมดุล อวัยวะที่เกี่ยวข้องกับระบบขับถ่ายมีดังนี้

การขับถ่ายของเสียทางไต

ไต (Kidney) ขับถ่ายของเสียออกในรูปแบบของเหลว คือ ปัสสาวะ

หน้าที่สำคัญของไต คือ การสร้างปัสสาวะซึ่งจะช่วยขับของเสียที่เกิดจากการเผาผลาญสารต่างๆและในการรักษาความผิดปกติของน้ำและเกลือแร่ของร่างกาย นอกจากนั้น ไตยังมีหน้าที่สร้างสารที่ควบคุมความดันโลหิต และสารช่วยกระตุ้นการสร้างเม็ดเลือดแดง ดังนั้นเมื่อไตทำงานน้อยลง มักเกิดปัญหาความดันโลหิตสูงและโลหิตจางร่วมด้วย 

ไตทำหน้าที่ขับของเสียที่เกิดจากการเผาผลาญอาหารประเภทโปรตีนออกจากร่างกาย ของเสียประเภทนี้ ได้แก่ ยูเรีย ครีอะตินีน กรดยูริก และสารประกอบไนโตรเจนอื่นๆ อาหารประเภทโปรตีนมีมากในเนื้อสัตว์และอาหารจำพวกถั่ว ซึ่งหากของเสียจากอาหารประเภทโปรตีนเหล่านี้คั่งค้างอยู่ในร่างกายมากๆ จะทำให้เกิดอาการผิดปกติต่างๆ ซึ่งทางการแพทย์เรียกภาวะดังกล่าวว่า ยูรีเมีย (uremia)  นอกจากนี้ไตยังทำหน้าที่กำจัดสารพิษ รวมทั้งขับถ่ายยาต่างๆออกจากร่างกายอีกด้วย (อ่านเพิ่มเติม : ระบบปัสาสวะ)

การขับถ่ายของเสียทางปอด

ปอด (Lungs) ขับถ่ายของเสียทางจมูกในรูปแบบก๊าซ คือการหายใจออก

หน้าที่สำคัญของปอด คือ เกี่ยวกับการหายใจ ทำหน้าที่แลกเปลี่ยนก๊าซรับก๊าซออกซิเจนจากอากาศเข้าสู่ร่างกาย เพื่อใช้ผลิตพลังงาน เพื่อใช้ในกระบวนการต่างๆภายในร่างกาย และขับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ออกจากร่างกายโดยการหายใจออก ซึ่งเป็นของเสียที่ร่างกายผลิตขึ้นหลังจากร่างกายได้ใช้ออกซิเจนในกระบวนการต่างๆ ปอดควบคุมการขับสารต่างๆ เช่น ยา แอลกอฮอล์ ออกจากระบบเลือด และปอดควบคุมสมดุลของความเป็นกรด-ด่างในเลือด ซึ่งมีความสำคัญต่อประสิทธิภาพการทำงานของเอนไซม์และอวัยวะต่างๆ (อ่านเพิ่มเติม : ระบบหายใจ)

การขับถ่ายของเสียทางผิวหนัง

ผิวหนัง (Skin) ขับถ่ายของเสียออกจากร่างกายในรูปแบบของเหลว คือ เหงื่อ

หน้าที่สำคัญของผิวหนัง ช่วยป้องกันแสงต่างๆ ไม่ให้เข้าไปในร่างกาย ช่วยทำให้อุณหภูมิในร่างกายคงที่อยู่เสมอ (Regulate body temperature) โดยป้องกันไม่ให้ระดับความร้อนเสียไปในเวลาอากาศหนาวและยังช่วยในการระบายให้ความร้อนออกจากร่างกายได้ ในเวลาความร้อนสูงโดยขับเป็นเหงื่อออกมา

เหงื่อเป็นของเสียชนิดหนึ่งที่ร่างกายขับออกมาในรูปของเหลว และจะขับออกมาทางผิวหนังผ่านทางรูขุมขนตามซอกต่างๆของร่างกาย  เหงื่อที่ถูกขับออกมาทางต่อมเหงื่อประกอบด้วยน้ำประมาณร้อยละ 99 สารประกอบอื่นๆ อีกร้อยละ 1 ได่แก่ โซเดียมคลอไรด์ สารอินทรีย์พวกยูเรีย แอมโมเนีย กรดแล็กติก และกรดอะมิโนอีกเล็กน้อย (อ่านเพิ่มเติม : ระบบผิวหนัง)

การขับถ่ายของเสียทางลำไส้

ลำไส้ (Large intestine) ขับของเสียออกมาในรูปแบบของแข็ง คือ อุจจาระ 

หน้าที่สำคัญของลำไส้ คือ ย่อยสลายกากอาหารและสังเคราะห์วิตามิน K และ B12 ที่ผนังลำไส้ใหญ่จะดูดซึมสารอาหาร น้ำ แร่ธาตุ วิตามิน และกลูโคสจากกากอาหาร ผนังลำไส้จะขับเมือกออกมาหล่อลื่นกากอาหาร แล้วเคลื่อนไปรวมกันที่ลำไส้ส่วนปลาย และขับถ่ายออกมาทางทวารหนักเป็นอุจจาระ หากกากอาหารตกค้างอยู่ในลำไส้หลายวัน จะทำให้กากอาหารแข็งจนนำไปสู่ อาการท้องผูก (อ่านเพิ่มเติม : ระบบทางเดินอาหาร)




___

เรียบเรียงโดย : ศิริดาวัลย์ วงศ์ธาดาชัย